Ten rok dla parafii Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w Rawie Mazowieckiej obfituje w mocne znaki z przeszłości. Wiosną został odnaleziony zabytkowy kielich mszalny, który związany był właśnie z osobą ks. Wacława Zienkowskiego, przedwojennego proboszcza oraz dziekana Rawy Mazowieckiej. Kielich posłużył do wyjątkowej uroczystości podczas Liturgii Wieczerzy Pańskiej. Gdy wspólnota wspominała sakrament ustanowienia kapłaństwa, z wiernymi symbolicznie był obecny także ks. Zienkowski, który za swoje kapłaństwo zapłacił życiem.

Odnalezienie kielicha było pierwszym znakiem. Drugi znak, to telefon z Berlina i informacja, że odnaleziono doczesne szczątki rawskiego proboszcza. Teraz mieszkańcy Rawy pojechali do Berlina, aby po 76 latach pomodlić się nad grobem bohaterskiego kapłana z Rawy Mazowieckiej.

Duszpasterz i patriota

Ks. Zienkowski był kapłanem archidiecezji warszawskiej (obecnie Rawa należy do diecezji łowickiej) i znany był z troski o ubogich, którym organizował stałą pomoc, a nie tylko doraźną. W Rawie Mazowieckiej do niedawna żyli parafianie, którzy pamiętali niezwykle ciepłego i skromnego duchownego. – Mówili, że był bardzo dobrym kapłanem, oddanym ludziom – relacjonuje ks. prał. Bogumił Karp, obecny proboszcz parafii Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny.

Przed wojną z inicjatywy ks. Zienkowskiego wyremontowano kościół, założono instalację elektryczną oraz odnowiono wnętrze świątyni. Proboszcz często pielgrzymował z parafianami na Jasną Górę, gdzie jego rodzony brat był paulinem.

W czasie okupacji ks. Zienkowski był prawdopodobnie związany z działalnością AK. Brał udział w tajnym nauczaniu, pomagał w ucieczce więźniów z obozu jenieckiego, który Niemcy utworzyli w rawskim parku.

Wśród wspomnień z tego okresu zachowała się relacja Anny Siwińskiej, która jako dziecko spowiadała się u ks. Zienkowskiego. Powiedziała kapłanowi, że bardzo nie lubi Niemców i jak widzi jakiegoś, to sobie myśli „żebyś zdechł”. Na to ksiądz odpowiedział: – Dziecko, tak nie można, to nie po chrześcijańsku, jak już musisz źle mu życzyć, to odmawiaj „Wieczny odpoczynek racz mu dać, Panie”.

Na początku 1940 r. jedna z parafianek złożyła donos na księdza i jego najbliższych współpracowników do niemieckiego burmistrza Rawy, ale ten początkowo informację zbagatelizował. Dopiero pismo złożone przez kobietę w lipcu spowodowało powiadomienie gestapo z Tomaszowa Mazowieckiego i aresztowanie ks. Zienkowskiego wraz grupą ok. 20 parafian. Wkrótce wysłano księdza do obozu w Sachsenhausen, gdzie najprawdopodobniej był bity pałkami i został zakatowany na śmierć.

Niemiec szuka Polaków

Odnalezienie listy nazwisk z polskimi duchownymi, których urny z prochami złożono na cmentarzu Altglienicke w Berlinie, było możliwe dzięki pracy Klausa Leutnera, honorowego pracownika Miejsca Pamięci i Muzeum KL Sachenhausen. Od lat zajmuje się on polsko-niemieckimi projektami. Nawet swoją żonę Polkę poznał dzięki temu, że potrzebował tłumaczeń na język niemiecki.

Głównym przedmiotem jego badań jest docieranie do informacji o więźniach i robotnikach przymusowych straconych w więzieniu Plötzensee oraz poszukiwanie miejsc pochówków na berlińskich cmentarzach. Klaus Leutner odnalazł w sumie aż 18 nazwisk pomordowanych kapłanów. Szukał danych w różnych księgach cmentarnych i archiwach parafialnych. Okazało się, że na cmentarzu Altglienicke, po lewej stronie od wejściowej bramy, przy murze w zbiorowej mogile znajdują się urny z prochami ponad tysiąca więźniów obozu koncentracyjnego Sachsenhausen oraz ofiar eutanazji zamordowanych w ramach Akcji „T4”. Wśród nich znajdują się szczątki 436 Polaków, w tym 18 polskich duchownych, którzy zginęli w obozie.

Ocalić od zapomnienia

Pierwsze urny ofiar grzebano tam w grudniu 1940 r., ostatnie we wrześniu 1943 r. Po wojnie miejsce to było zarośnięte trawą. Postawiono tam skromny betonowy pomnik z napisem „1284 zamordowanym antyfaszystom, których prochy są pochowane w tym miejscu”.

Dopiero teraz, ponad 70 lat później, miejsce pochówku więźniów KL Sachsenhausen, ale także pamięć polskich kapłanów, zostaje ocalona od zapomnienia. – Chciałbym, aby stało się tradycją upamiętnianie tych ofiar przez Polaków i Niemców – mówi Klaus Leutner w rozmowie z „Niedzielą”.

Z tej okazji Polska Misja Katolicka w Berlinie organizuje 13 listopada Mszę św. w intencji polskich księży zamordowanych w KL Sachsenhausen. Po Eucharystii w kościele wierni przejdą na cmentarz, aby pomodlić się przy ich zbiorowym grobie na cmentarzu Altglienicke . – Nikt chyba nie liczył, że gdziekolwiek jest grób ks. Wacława Zienkowskiego, ale okazało się, że wtedy obóz, w którym zginął nie miał jeszcze krematorium, a zabitych grzebano pod Berlinem. Pomyśleć, że tyle lat minęło, a jakiś nieznany człowiek zatroszczył się, aby powiadomić o grobie naszego proboszcza, który zrobił tak wiele dobra dla swojej parafii – ze wzruszeniem mówi ks. Bogumił Karp, który jest następcą ks. Zienkowskiego.

We wspólnej modlitwie z pielgrzymami z Rawy Mazowieckiej wezmą udział także Polacy mieszkający w Berlinie i okolicach. – Przywracanie nazwisk rodakom pomordowanym w berlińskich obozach jest tak samo ważne dla zachowania naszej tożsamości narodowej, jak przypominanie historii Żołnierzy Wyklętych – podkreśla Paweł Woźniak z Polskiej Misji Katolickiej w Berlinie.