Zdecydowana większość mieszkańców Wenezueli – mówi się nawet o prawie 90 proc. – żyje w biedzie; 82 proc. Wenezuelczyków nie stać na 3 posiłki dziennie, a ponad połowa twierdzi, że budzi się głodna. Caritas ujawniła, że 71 proc. dzieci w wieku poniżej 5 lat nie ma odpowiedniego pożywienia. Taka jest sytuacja w Wenezueli – w kraju „socjalizmu XXI wieku”, który został nagrodzony przez Organizację Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa (FAO) za osiągnięcie „celu milenium Narodów Zjednoczonych, jakim jest zmniejszenie o połowę niedożywienia”.

Ale na początku lipca sam ONZ przyznał, że sytuacja w tym kraju jest dramatyczna. Wysoki komisarz Narodów Zjednoczonych ds. praw człowieka Michelle Bachelet, była socjalistyczna prezydent Chile, otwarcie powiedziała na forum Rady Praw Człowieka ONZ w Genewie, że „Wenezuelczycy zasługują na lepsze życie, wolne od strachu, z dostępem do żywności, wody i służby zdrowia”. Wenezuela ma największe rezerwy ropy naftowej na świecie i była kiedyś jednym z najbogatszych krajów Ameryki Łacińskiej; przez ostatnie dziesięciolecia była chwalona przez lewicę całego świata, w tym liderów dużych europejskich partii: Jeana-Luca Mélenchona – szefa francuskiej lewicy, Jeremy’ego Corbyna – lidera angielskiej Partii Pracy, Podemos w Hiszpanii i Ruch Pięciu Gwiazd we Włoszech. Bernie Sanders, amerykański senator, socjalista, który chciał zostać prezydentem USA, powiedział kiedyś, że „amerykański sen spełnił się w Ameryce Południowej, w krajach takich jak Ekwador i Wenezuela”.

Wielu antyimperialistycznych intelektualistów również wychwalało kraj dyktatorów Cháveza i Maduro. José Saramago, portugalski pisarz i laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury, zawsze był wielkim zwolennikiem reżimu Cháveza; Noam Chomsky, amerykański językoznawca i filozof, powtarzał, że w Wenezueli powstaje „lepszy świat”; Naomi Klein, kanadyjska dziennikarka, autorka słynnej książki „No logo” na temat nieuczciwych praktyk korporacji międzynarodowych, stwierdziła, że Wenezuela jest krajem, w którym „obywatele odnowili wiarę w siłę demokracji, aby poprawić swoje życie”. Nie wspominając już o „zaangażowanych” gwiazdach kina, takich jak Oliver Stone czy Sean Penn, zachwyconych wielkim „dobroczyńcą ludu” Hugo Chávezem.

Aby lepiej zrozumieć dramat Wenezueli, przeprowadziłem wywiad z Marinellys Tremamunno – wenezuelską dziennikarką urodzoną w Caracas, która wyemigrowała do Włoch z powodu cenzury reżimu, autorką opublikowanej niedawno książki o znaczącym tytule: „Wenezuela, raj diabła” (Infinito Edizioni).

W. R.

* * *

WŁODZIMIERZ RĘDZIOCH: – Jak to się stało, że oficer wenezuelskiej armii Hugo Chávez doszedł do władzy w swym kraju?

MARINELLYS TREMAMUNNO: – Hugo Chávez był jednym z czterech podpułkowników armii, którzy w 1992 r. dokonali nieudanego zamachu stanu przeciwko prezydentowi Carlosowi Andrésowi Pérezowi z partii lewicowej AD (Acción Democrática), w konsekwencji czego Chávez został uwięziony. W następnym roku prokuratura usunęła prezydenta Péreza, oskarżonego o sprzeniewierzenie funduszy publicznych, a w 1993 r. wybory wygrał Rafael Caldera, który ułaskawił Cháveza w marcu 1994 r. Chávez natychmiast założył Ruch Piątej Republiki (Movimiento V República – MVR), który zagwarantował mu dojście do władzy w wyborach w 1998 r.

– W jaki sposób Chávez rządził Wenezuelą?

– Chávez sprawował władzę w sposób absolutny, bez opozycji, z stylu wyraźnie dyktatorskim i totalitarnym. Od początku pomagały mu tajne służby kubańskie, a w kolejnych miesiącach – ok. 30 tys. członków „Komitetów Obrony Rewolucji”, którzy przybyli również z Kuby. W 1999 r. powołał do życia Narodowe Zgromadzenie Konstytucyjne, które usunęło wszystkich urzędników administracji publicznej i sądownictwa. Wziął w swoje ręce władzę prezydenta i szefa armii. Nawiązał kontakty i wypracował modus vivendi z kolumbijskim ugrupowaniem terrorystycznym FARC, zajmującym się również handlem narkotykami (trzeba dodać, że dziś w 14 z 24 stanów Wenezueli działa kolumbijska partyzantka). Od 2004 r., zgodnie z projektem znanym jako „Nowa faza, nowa mapa strategiczna rewolucji boliwariańskiej”, zintensyfikował regionalną ekspansję „rewolucji socjalistycznej XXI wieku”. Jako prawdziwy, lewicowy dyktator Chávez skonfiskował lub wywłaszczył prywatne przedsiębiorstwa przemysłowe, handlowe i rolnicze. Spowodowało to katastrofę gospodarczą i doprowadziło kraj do ruiny. Lata dyktatury Cháveza były latami prześladowań opozycjonistów, systematycznego i powszechnego łamania praw człowieka oraz „demontażu” systemu demokratycznego i konstytucyjnego.

– Kim jest obecny dyktator Nicolás Maduro?

– To Wenezuelczyk urodzony prawdopodobnie w Kolumbii. Nie skończył szkoły średniej, a w 1991 r. znalazł pracę jako kierowca autobusu w Caracas, w miejskiej firmie transportowej, gdzie z czasem założył związek zawodowy. Kiedy Chávez był w więzieniu, Maduro go odwiedził. Po zwolnieniu Cháveza razem zakładali Ruch Piątej Republiki. Podczas swojego ostatniego wystąpienia radiowo-telewizyjnego dyktator wskazał Maduro jako swojego następcę. „Jestem przekonany, absolutnie i całkowicie, że Nicolás Maduro powinien zostać wybrany na prezydenta Boliwariańskiej Republiki Wenezueli” – powiedział. I rzeczywiście Maduro przejął władzę w wyniku wyborów prezydenckich w 2013 r. Nie wywodzi się z armii, tak jak Chávez, ani nie cieszył się popularnością swojego poprzednika. Stanął na czele kraju, który już przeżywał poważny kryzys gospodarczy.

– A jak taka osoba jak Maduro mogła sobie poradzić z głębokim kryzysem gospodarczym?

– Przede wszystkim aby stawić czoła recesji gospodarczej, zaczął drukować więcej pieniędzy. Wywołało to inflację i wzrost cen towarów importowanych, w tym żywności i leków. Aby powstrzymać ten dryf, Maduro ustanowił kontrolę cen i ustalił stały kurs wymiany walutowej, co spowodowało jeszcze większy wzrost kosztów importu i zamknięcie wielu firm. W tej nowej sytuacji postanowił kontynuować emisję waluty, co ostatecznie spowodowało niedobór wielu towarów i rozkwit czarnego rynku, a w konsekwencji wzrost korupcji i przestępczości. Rezultatem są katastrofalna sytuacja gospodarcza (inflacja w Wenezueli przekracza 1000 proc. rocznie) i brak bezpieczeństwa, co w ciągu ostatnich 3 lat zmusiło 10 proc. ludności do ucieczki z kraju (ponad 3 mln osób).

– Ale Wenezuela miała problemy nie tylko gospodarcze, musiała też stawić czoła bezkompromisowej walce politycznej...

– To prawda. W środku tego załamania gospodarczego w grudniu 2015 r. opozycja zdobyła większość w Zgromadzeniu Narodowym. Po raz pierwszy „chavizm” utracił władzę ustawodawczą, a jego hegemonia zaczęła słabnąć. Maduro zareagował radykalizacją swojego rządu, intensyfikując przemoc wobec przeciwników i wykorzystując „sztuczkę” swojego poprzednika – powołał w 2017 r. Zgromadzenie Konstytucyjne, które wyeliminowało władzę posłów. Aby uniemożliwić opozycji kontrolowanie parlamentu, Maduro stworzył drugi, w którym miał absolutną władzę. Wcześniej przejął kontrolę nad Najwyższym Trybunałem Sprawiedliwości (TSJ) przez nielegalne mianowanie sędziów przez swoich posłów. Parlament opozycyjny mianował członków TSJ zgodnie z konstytucją, ale wszyscy sędziowie byli prześladowani lub zostali uwięzieni, a dziś są na emigracji w Kolumbii lub Panamie.

– W ten sposób kraj popadł w prawdziwą dyktaturę...

– Niestety, tak. Prokurator generalna Wenezueli Luisa Ortega Díaz (osoba związana wcześniej z dyktaturą Cháveza) potępiła kryzys demokratyczny spowodowany przejęciem władzy przez Najwyższy Trybunał Sprawiedliwości, który odwołał praworządne Zgromadzenie Narodowe własnym wyrokiem. Ponadto Díaz bezpośrednio zaskarżyła Nicolása Maduro i niektórych wenezuelskich ministrów do Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości jako winnych morderstw, tortur i sfałszowanych procesów, których ofiarami padło ok. 8 tys. osób w latach 2015-17. Jej oświadczenia uznano za zdradę stanu i usunięto ze stanowiska. Dziś jest na emigracji w Kolumbii.

– Czy to wszystko spowodowało, że ponad 50 krajów nie uznaje dyktatury Maduro?

– Utworzenie Narodowego Zgromadzenia Konstytucyjnego zostało słusznie uznane przez większość państw na świecie za zamach stanu. To zgromadzenie zwołało wybory prezydenckie, które przy braku kandydatów opozycji Maduro wygrał. Właśnie dlatego ponad 50 krajów nie uznaje wyników tych wyborów. Przy braku prawowitego prezydenta, demokratycznie wybranego, parlament opozycji w 2015 r., zgodnie z postanowieniami naszej konstytucji, mianował przewodniczącego Zgromadzenia Narodowego Juana Guaidó tymczasowym prezydentem, do czasu ogłoszenia nowych, wolnych wyborów. I należy pamiętać, że – zgodnie ze sprawozdaniem przedstawionym w czasie obrad Rady Praw Człowieka ONZ w Genewie – w okresie od stycznia 2018 r. do maja 2019 r. zabito 6,8 tys. Wenezuelczyków, a ich śmierć jest przypisana siłom bezpieczeństwa i bojówkom reżimu. Ludność stała się zakładnikiem milicji lub „colectivos” (oddziały paramilitarne), które wraz z wojskiem stanowią zbrojne skrzydło dyktatury; 580 tys. uzbrojonych ludzi, którzy bronią „rewolucji Cháveza”. To jest Wenezuela dyktatora Maduro.

– Opublikowała Pani książkę zatytułowaną „Wenezuela, raj diabła”, w której zebrane są świadectwa 12 wenezuelskich biskupów i 2 kardynałów. Co mówią pasterze Kościoła działającego w lewicowym reżimie?

– Biskupi opowiadają, jak Wenezuelczycy stracili swoją godność, jak obecny system doprowadził do zubożenia kraju, jak utracone zostały wartości w społeczeństwie, które staje się coraz bardziej zdemoralizowane. Potępiają terroryzm państwowy, w którym prześladuje się i torturuje obywateli. Mówią o prześladowaniach religijnych, których również są celem. Kapłani są także ofiarami przestępstw.

– Co w tej sytuacji mogą zrobić zaangażowani świeccy?

– Kościół apeluje o zaangażowanie świeckich w politykę. Problem w tym, że gdy tylko ktoś zaczyna zajmować się polityką, jest prześladowany i torturowany; często takie osoby są porywane, a nawet mordowane. W ubiegłym roku biskupi przygotowali dokument duszpasterski, w którym porównali obecną sytuację w Wenezueli do „wielkiego ucisku”. Te słowa przypominają apokalipsę i walkę dobra ze złem. Właśnie dlatego dałam mojej książce znaczący tytuł: „Wenezuela, raj diabła”.

– Jakie wyjście z tego wielkiego kryzysu widzą biskupi?

– Chciałam podkreślić, że pomimo wszystko biskupi mają nadzieję, iż uda się znaleźć pokojowe, demokratyczne wyjście z sytuacji. Nawet jeśli istnieją między nimi różnice – są tacy, którzy twierdzą, że nie można negocjować ze złem, że zło musi zostać pokonane; jeden z biskupów przypomniał, że z Hitlerem nie można było prowadzić dialogu i szukać kompromisów, że zbrodni nie można pokonać dyplomacją. Uważam, że Wenezuela jest krajem „bezprawnie uwięzionym”, który potrzebuje pomocy międzynarodowej (biskupi też o to proszą), ponieważ osoba porwana nie może uwolnić się sama i w sposób pokojowy. W Europie żyliście w czasach zbrodniczego komunizmu, my w Wenezueli jesteśmy zakładnikami latynoamerykańskiej mutacji komunizmu, która jest prezentowana jako „socjalizm XXI wieku”. Dlatego potrzebujemy pomocy świata demokratycznego. Ale zadaję sobie pytanie: Czy jest ktoś, kto usłyszy nasze wołanie?