Renata Czerwińska: Rozpoczyna się nowy rok szkolny i pojawia się rozporządzenie, żeby zostawić tylko jedną lekcję religii. Czemu powinny być dwie – a może więcej? Dlaczego warto uczyć się religii?
Ks. Mariusz Wojnowski: Lekcja religii, oprócz tego, że przybliża nas do Boga, wspiera rodziców w katechezie rodzinnej. Szkoła nie jest w stanie ich zastąpić. To oni są pierwszymi wychowawcami, katechetami, a szkoła w tym wspomaga. Trudno by było teraz przenieść ten ciężar na parafię, dlatego że dzieci musiałyby być zawiezione na kolejne zajęcia, a przecież tych pozalekcyjnych spotkań mają całkiem sporo. Ważne jest to, że szkoła ma wychowywać dziecko całościowo, jest miejscem formacji. Nie przekazuje tylko wiedzy, ale i wychowuje do wartości. Jest wychowanie fizyczne, na którym dzieci uczą się dbać o swoje ciało, swoje zdrowie. Z kolei na religii uczymy nie tylko o Bogu, ale i o miłości, prawości, uczciwości, szacunku wobec drugiego człowieka, innych religii, tego, jak być dobrym obywatelem, pomagania tym, którzy potrzebują naszego wsparcia. To przedmiot, który ma wymiar społeczny. Na lekcjach religii uczymy się także historii, kultury, wpływu chrześcijaństwa na dziedzictwo europejskie – cała nasza kultura się na nim opiera. Nie możemy temu zaprzeczyć – w przeciwnym razie odcinamy się od swoich korzeni. Religia w szkole ma także wymiar patriotyczny – rozwijamy miłość do ojczyzny, poznajemy świętych, którzy oddawali życie, jak o. Maksymilian Kolbe, ks. Popiełuszko.
I może się okazać, że te dwie godziny to za mało...
Rozporządzenie przewiduje dwie lekcje religii w tygodniu, choć są takie miejsca w Polsce, gdzie z powodu braków kadrowych ich nie ma albo jest tylko jedna godzina. W naszej diecezji też już są takie miejsca, w których jest mniej godzin – dotyczy to głównie szkół ponadpodstawowych. Szkoda też, że wokół lekcji religii robi się złą atmosferę, że to indoktrynacja. To nieprawda – na te lekcje przychodzą dzieci których rodzice tego chcą, a także pełnoletni uczniowie, których nikt nie zmusza. Równie dobrze mogą chodzić na lekcje etyki czy wychowania do życia w rodzinie. Religia to lekcja, która jest zaproszeniem.
Moja kuzynka, która nie jest katoliczką, chodziła do nas na religię (bo „na etyce było nudno”) i nie czuła się dyskryminowana. Podczas spotkania w duszpasterstwie akademickim ojców jezuitów w zeszłym roku swoim świadectwem dzieliło się mieszane małżeństwo. Żona – protestantka chodziła w szkole na religię razem z katolikami i sama mówiła, że była lubiana przez siostry zakonne, katechetów, księży. Nieraz się zdarza, że jakaś trudna klasa za katechetę dałaby się pokroić – to właśnie nauczyciel religii wspomaga nastolatków.
Oczywiście, dlatego, że lekcja religii oprócz tego, że służy przekazywaniu wiedzy, jest również miejscem, gdzie uczniowie mogą zadawać pytania ważne dla nich bez względu na to, czy są katolikami, czy nie. Nie spytają o to na polskim, na historii, na innych przedmiotach, tyko właśnie tutaj. Kiedy uczyłem w szkole, miałem przypadki, że przychodziły osoby z innych wyznań, a także ateiści. Mówili wprost, że są ateistami, ale chodzą na religię, bo chcą pogłębić swoją wiedzę, dowiedzieć się czegoś, to ich inspiruje. To jest szansa – oczywiście w mniejszym stopniu – dla tych, którzy nie są katolikami, ale mają taką wolę. Lekcja religii jest lekcją wyznaniową. Prowadzona jest przez Kościół rzymskokatolicki albo inny kościół czy związek wyznaniowy – tak mówi prawo oświatowe – co nie oznacza, że tylko wyznawcy tego kościoła czy związku mogą na nią chodzić. To zależy od rodziców.
A co z oceną z religii? Dlaczego nie oceniać ucznia, który nauczył się czegoś, włożył wkład pracy, jest aktywny?
Kiedy dziecko jest zaangażowane w szkole, zwykle jakoś je oceniamy. Także jego zachowanie – brało udział w przedstawieniu, angażowało się społecznie, zrobiło coś dodatkowego. Za to też dostaje punkty w zależności od systemu oceniania. Jeśli chodzi o lekcje religii, to wielka szkoda, że ich oceny nie są liczone do średniej – przecież tu widać zaangażowanie uczniów, pracę, którą wykonują w szkole. Jeśli ktoś chce, może pójść na lekcję etyki i też będzie miał oceny. Myślę, że warto, aby rodzice również o to się ubiegali, upominali.
Reklama
Bardzo kontrowersyjnym postulatem jest łączenie klas.
Rozporządzenie, które wejdzie w życie 1 września, mówi, że będzie można łączyć klasy 1-3, 4-6, 7-8. To jest wbrew różnym zasadom pedagogicznym. Wiemy, że rozwój dziecka chociażby w klasie pierwszej jest inny niż w klasie trzeciej. W pierwszej klasie dziecko uczy się pisać, czytać, w trzeciej klasie już to robi. Na lekcjach religii nie uczy się tylko odmawiana różnych modlitw przez cały rok, malowania, kolorowania czy śpiewania. To także czytanie, słuchanie, praca do wykonania, rozmowa. Inaczej rozmawia się w pierwszej, a inaczej w trzeciej klasie. Zwróćmy również uwagę na to, że w trzeciej klasie dzieci zwykle przygotowują się do I Komunii Świętej. Łączenie klas byłoby dla nich wielką szkodą.
Oczywiście, dzisiaj prawo zezwala na łączenie klas, jeśli w jednej z nich na religię zapisało się mniej niż siedmioro dzieci. Rozporządzenie, które wejdzie w życie, będzie pozwalało na łączenie klas na różnym poziomie wiekowym aż do 25 osób. Wyobraźmy sobie, że w dużym mieście w klasie IIa zapisało się 6 dzieci, w IIb – pięcioro, a w IIc – siedmioro. To zupełnie inne połączenie niż dziesiątka pierwszoklasistów, dziesiątka drugoklasistów i piątka dzieci komunijnych.
Co w sytuacji, kiedy wchodzi takie prawo, możemy zrobić jako rodzice, rodzina, chrzestni, nauczyciele?
Każdy obywatel ma prawo wyrażać swój sprzeciw, a żyjemy w państwie demokratycznym. Taki protest przygotowały cztery katolickie tygodniki – Niedziela, Gość Niedzielny, Przewodnik Katolicki i Idziemy. Możemy z niego skorzystać i upomnieć się o prawa, które są prawami rodziców, prawami dziecka. Można też zobaczyć, o czym była lekcja, porozmawiać o tym z dzieckiem, wytłumaczyć coś, ugruntować jego wiedzę. Są różne wydawnictwa katolickie, Biblia dla najmłodszych, książki z zadaniami. Zaczęliśmy naszą rozmowę od katechezy rodzinnej. Jest ona bardzo ważna – nawet nauczanie w parafii czy w szkole nie zwalnia nas z tego, żeby z dzieckiem rozmawiać o Panu Bogu.
O dydaktyce katechezy, o tym jak katechizować współcześnie, również w przestrzeni internetowej, rozmawiali na spotkaniu zakonni i świeccy katechetyci.
W Trzęsaczu odbyły się „XIX Nadbałtyckie Debaty Katechetyków Polskich”. Organizuje je Wydział Teologiczny Uniwersytetu Szczecińskiego i Polskie Towarzystwo Teologiczne – Oddział w Szczecinie. Tematem dyskusji katechetyków był tegoroczny temat: „Inspiracje nowego Dyrektorium o katechizacji. Formacja katechetów – dydaktyka katechezy – media w służbie katechezy”.
Jan z Antiochii, nazywany Chryzostomem, czyli „Złotoustym”, z racji swej wymowy, jest nadal żywy, również ze względu na swoje dzieła. Anonimowy kopista napisał, że jego dzieła „przemierzają cały świat jak świetliste błyskawice”. Pozwalają również nam, podobnie jak wierzącym jego czasów, których okresowo opuszczał z powodu skazania na wygnanie, żyć treścią jego ksiąg mimo jego nieobecności. On sam sugerował to z wygnania w jednym z listów (por. Do Olimpiady, List 8, 45).
Urodził się około 349 r. w Antiochii w Syrii (dzisiaj Antakya na południu Turcji), tam też podejmował posługę kapłańską przez około 11 lat, aż do 397 r., gdy został mianowany biskupem Konstantynopola. W stolicy cesarstwa pełnił posługę biskupią do czasu dwóch wygnań, które nastąpiły krótko po sobie - między 403 a 407 r. Dzisiaj ograniczymy się do spojrzenia na lata antiocheńskie Chryzostoma.
W młodym wieku stracił ojca i żył z matką Antuzą, która przekazała mu niezwykłą wrażliwość ludzką oraz głęboką wiarę chrześcijańską. Odbył niższe oraz wyższe studia, uwieńczone kursami filozofii oraz retoryki. Jako mistrza miał Libaniusza, poganina, najsłynniejszego retora tego czasu. W jego szkole Jan stał się wielkim mówcą późnej starożytności greckiej. Ochrzczony w 368 r. i przygotowany do życia kościelnego przez biskupa Melecjusza, przez niego też został ustanowiony lektorem w 371 r. Ten fakt oznaczał oficjalne przystąpienie Chryzostoma do kursu eklezjalnego. Uczęszczał w latach 367-372 do swego rodzaju seminarium w Antiochii, razem z grupą młodych. Niektórzy z nich zostali później biskupami, pod kierownictwem słynnego egzegety Diodora z Tarsu, który wprowadzał Jana w egzegezę historyczno-literacką, charakterystyczną dla tradycji antiocheńskiej.
Później udał się wraz z eremitami na pobliską górę Sylpio. Przebywał tam przez kolejne dwa lata, przeżyte samotnie w grocie pod przewodnictwem pewnego „starszego”. W tym okresie poświęcił się całkowicie medytacji „praw Chrystusa”, Ewangelii, a zwłaszcza Listów św. Pawła. Gdy zachorował, nie mógł się leczyć sam i musiał powrócić do wspólnoty chrześcijańskiej w Antiochii (por. Palladiusz, „Życie”, 5). Pan - wyjaśnia jego biograf - interweniował przez chorobę we właściwym momencie, aby pozwolić Janowi iść za swoim prawdziwym powołaniem. W rzeczywistości, napisze on sam, postawiony wobec alternatywy wyboru między trudnościami rządzenia Kościołem a spokojem życia monastycznego, tysiąckroć wolałby służbę duszpasterską (por. „O kapłaństwie”, 6, 7), gdyż do tego właśnie Chryzostom czuł się powołany. I tutaj nastąpił decydujący przełom w historii jego powołania: został pasterzem dusz w pełnym wymiarze! Zażyłość ze Słowem Bożym, pielęgnowana podczas lat życia eremickiego, spowodowała dojrzewanie w nim silnej konieczności przepowiadania Ewangelii, dawania innym tego, co sam otrzymał podczas lat medytacji. Ideał misyjny ukierunkował go, płonącą duszę, na troskę pasterską.
Między 378 a 379 r. powrócił do miasta. Został diakonem w 381 r., zaś kapłanem - w 386 r.; stał się słynnym mówcą w kościołach swego miasta. Wygłaszał homilie przeciwko arianom, następnie homilie na wspomnienie męczenników antiocheńskich oraz na najważniejsze święta liturgiczne. Mamy tutaj do czynienia z wielkim nauczaniem wiary w Chrystusa, również w świetle Jego świętych. Rok 387 był „rokiem heroicznym” dla Jana, czasem tzw. przewracania posągów. Lud obalił posągi cesarza, na znak protestu przeciwko podwyższeniu podatków. W owych dniach Wielkiego Postu, jak i wielkiej goryczy z powodu ogromnych kar ze strony cesarza, wygłosił on 22 gorące „Homilie o posągach”, ukierunkowane na pokutę i nawrócenie. Potem przyszedł okres spokojnej pracy pasterskiej (387-397).
Chryzostom należy do Ojców najbardziej twórczych: dotarło do nas jego 17 traktatów, ponad 700 autentycznych homilii, komentarze do Ewangelii Mateusza i Listów Pawłowych (Listy do Rzymian, Koryntian, Efezjan i Hebrajczyków) oraz 241 listów. Nie uprawiał teologii spekulatywnej, ale przekazywał tradycyjną i pewną naukę Kościoła w czasach sporów teologicznych, spowodowanych przede wszystkim przez arianizm, czyli zaprzeczenie boskości Chrystusa. Jest też ważnym świadkiem rozwoju dogmatycznego, osiągniętego przez Kościół w IV-V wieku. Jego teologia jest wyłącznie duszpasterska, towarzyszy jej nieustanna troska o współbrzmienie między myśleniem wyrażonym słowami a przeżyciem egzystencjalnym. Jest to przewodnia myśl wspaniałych katechez, przez które przygotowywał katechumenów na przyjęcie chrztu. Tuż przed śmiercią napisał, że wartość człowieka leży w „dokładnym poznaniu prawdziwej doktryny oraz w uczciwości życia” („List z wygnania”). Te sprawy, poznanie prawdy i uczciwość życia, muszą iść razem: poznanie musi się przekładać na życie. Każda jego mowa była zawsze ukierunkowana na rozwijanie w wierzących wysiłku umysłowego, autentycznego myślenia, celem zrozumienia i wprowadzenia w praktykę wymagań moralnych i duchowych wiary.
Jan Chryzostom troszczył się, aby służyć swoimi pismami integralnemu rozwojowi osoby, w wymiarach fizycznym, intelektualnym i religijnym. Różne fazy wzrostu są porównane do licznych mórz ogromnego oceanu: „Pierwszym z tych mórz jest dzieciństwo” (Homilia 81, 5 o Ewangelii Mateusza). Rzeczywiście, „właśnie w tym pierwszym okresie objawiają się skłonności do wad albo do cnoty”. Dlatego też prawo Boże powinno być już od początku wyciśnięte na duszy, „jak na woskowej tabliczce” (Homilia 3, 1 do Ewangelii Jana): w istocie jest to wiek najważniejszy. Musimy brać pod uwagę, jak ważne jest, aby w tym pierwszym etapie życia człowiek posiadł naprawdę te wielkie ukierunkowania, które dają właściwą perspektywę życiu. Dlatego też Chryzostom zaleca: „Już od najwcześniejszego wieku uzbrajajcie dzieci bronią duchową i uczcie je czynić ręką znak krzyża na czole” (Homilia 12, 7 do Pierwszego Listu do Koryntian). Później przychodzi okres dziecięcy oraz młodość: „Po okresie niemowlęcym przychodzi morze okresu dziecięcego, gdzie wieją gwałtowne wichury (…), rośnie w nas bowiem pożądliwość…” (Homilia 81, 5 do Ewangelii Mateusza). Potem jest narzeczeństwo i małżeństwo: „Po młodości przychodzi wiek dojrzały, związany z obowiązkami rodzinnymi: jest to czas szukania współmałżonka” (tamże). Przypomina on cele małżeństwa, ubogacając je - z odniesieniem do cnoty łagodności - bogatą gamą relacji osobowych. Dobrze przygotowani małżonkowie zagradzają w ten sposób drogę rozwodowi: wszystko dzieje się z radością i można wychowywać dzieci w cnocie. Gdy rodzi się pierwsze dziecko, jest ono „jak most; tych troje staje się jednym ciałem, gdyż dziecko łączy obie części” (Homilia 12, 5 do Listu do Kolosan); tych troje stanowi „jedną rodzinę, mały Kościół” (Homilia 20, 6 do Listu do Efezjan).
Przepowiadanie Chryzostoma dokonywało się zazwyczaj podczas liturgii, w „miejscu”, w którym wspólnota buduje się Słowem i Eucharystią. Tutaj zgromadzona wspólnota wyraża jeden Kościół (Homilia 8, 7 do Listu do Rzymian), to samo słowo jest skierowane w każdym miejscu do wszystkich (Homilia 24, 2 do Pierwszego Listu do Koryntian), zaś komunia Eucharystyczna staje się skutecznym znakiem jedności (Homilia 32, 7 do Ewangelii Mateusza). Jego plan duszpasterski był włączony w życie Kościoła, w którym wierni świeccy przez fakt chrztu podejmują zadania kapłańskie, królewskie i prorockie. Do wierzącego laika mówi: „Również ciebie chrzest czyni królem, kapłanem i prorokiem” (Homilia 3, 5 do Drugiego Listu do Koryntian). Stąd też rodzi się fundamentalny obowiązek misyjny, gdyż każdy w jakiejś mierze jest odpowiedzialny za zbawienie innych: „Jest to zasada naszego życia społecznego (…) żeby nie interesować się tylko sobą” (Homilia 9, 2 do Księgi Rodzaju). Wszystko dokonuje się między dwoma biegunami, wielkim Kościołem oraz „małym Kościołem” - rodziną - we wzajemnych relacjach.
Jak możecie zauważyć, Drodzy Bracia i Siostry, ta lekcja Chryzostoma o autentycznej obecności chrześcijańskiej wiernych świeckich w rodzinie oraz w społeczności pozostaje również dziś jak najbardziej aktualna. Módlmy się do Pana, aby uczynił nas wrażliwymi na nauczanie tego wielkiego Nauczyciela Wiary.
Kiedy troska o dusze staje się samowolą [Felieton]
2025-09-13 23:34
ks. Łukasz
Karol Porwich/Niedziela
W piątkowe popołudnie opublikowany został list otwarty do abp. Józefa Kupnego autorstwa ks. Karla Stehlina FSSPX, przełożonego polskiego dystryktu. List, w którym możemy odnaleźć słowa stanowiące wyraz troski o „misję ratowania dusz” i niepodważalnej wierności tradycji. Zauważyć też można, że działanie Bractwa to nic innego jak heroizm wobec „upadającego Kościoła”. Kapłani Bractwa chcą chronić wiernych przed „zepsutymi rytami” po Soborze Watykańskim II. Brzmi heroicznie, dramatycznie wręcz. Tylko że… wierność w Kościele katolickim obejmuje nie tylko gorliwość o liturgię i nauczanie, ale również pełne posłuszeństwo papieżowi i biskupom.
W Liście padają słowa, że “Stolica Apostolska wydała wiele zarządzeń, które potwierdzają słuszność naszej misji od samego początku.” Podkreślony jest fakt, że papież Franciszek w liście apostolskim “Misericordia et misera” udzielił kapłanom Bractwa jurysdykcji do ważnego słuchania spowiedzi i rozgrzeszania. Jednak wkrada się w to pewna wybiórczość. Bo przecież w 12 punkcie czytamy: „Dla duszpasterskiego dobra wiernych, kierowanych wolą wyjścia naprzeciw ich potrzebom i zapewnienia im pewności co do możliwości otrzymania rozgrzeszenia, postanawiam z własnej decyzji udzielić wszystkim kapłanom Bractwa Św. Piusa X upoważnienia do ważnego i godziwego udzielania sakramentu pojednania.” Kluczowe są tutaj dwa elementy. Pierwszy to: dla duszpasterskiego dobra wiernych” – Papież Franciszek nie mówi, że czyni to jako „uznanie misji” Bractwa, lecz ze względu na dobro duchowe wiernych, którzy korzystają z ich posługi. Chodzi o to, by nie mieli wątpliwości co do ważności i godziwości sakramentu spowiedzi. Drugi: „udzielam upoważnienia” – papież nie stwierdza, że Bractwo ma je z mocy prawa czy własnej misji. Przeciwnie – uznaje, że takiego upoważnienia nie mieli i dlatego nadaje je swoją decyzją.To rozróżnienie jest istotne: papież działa z troski o wiernych, a nie jako potwierdzenie „kanonicznej misji” Bractwa. Właśnie dlatego Benedykt XVI pisał wcześniej, że „dopóki Bractwo nie ma statusu kanonicznego, jego duchowni nie pełnią żadnej posługi w sposób legalny”. Franciszek nie zmienił tego faktu, lecz zrobił wyjątek dla sakramentów: Pokuty i Pojednania oraz Małżeństwa, aby wierni nie żyli w niepewności co do sakramentów. Innymi słowy – to akt miłosierdzia wobec wiernych, a nie potwierdzenie misji Bractwa.
W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.
